قوانین ثبت نکاح یا قوانین ثبت ازدواج یک موضوع مهم در حقوق ایران است؛ درست است که ازدواج مسئله‌ای کاملا شخصی می‌باشد اما ضرورت حفظ نظام اجتماعی و اخلاق پسندیده و حقوق همگانی باعث شده است که دولت ها ضرورت‌هایی را برای چنین روابطی مشخص نمایند. این ضرورت‌ها در اصل از قوانین و مقررات آمره به حساب می‌آیند که سرپیچی و تخلف آنها موجب می‌شود تکلیف مدنی یا کیفری را برای فرد به همراه داشته باشد و دولت ها معمولا با توانایی‌هایی که دارند از این قوانین آمره پشتیبانی و حمایت می کنند و افراد جامعه را به اجرا نمودن آنها ملزوم می نمایند.
اجبار برای به ثبت رساندن ازدواج یکی از همین قوانین آمره است که دولت برای حفظ نظام اجتماعی و اخلاق پسندیده آن را ایجاد کرده است و با تعهد اجرای کیفری آن را حمایت می کند.
وکیل پایه یک دادگستری با تهیه مقاله پیش رو تلاش کرده تا شما را با قوانین ثبت نکاح و ضمانت اجراهای آن بیشتر آشنا کرده و مختصری درباره جرم عدم ثبت نکاح و همچنین مهلت ثبت آن صحبت کند. پیشنهاد میکنم این مقاله را تا پایان مطالعه کرده و نظرات خود را در این خصوص با ما به اشتراک بگذارید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
قوانین ثبت ازدواج
وکیل خانواده اصفهان می گوید: بر اساس حقوق ایران بعد ازاین که ازدواج دائم بین زن و مرد به صورت صحیح واقع و صیغه جاری شد، باید در دفاتر اسناد رسمی ازدواج ثبت و در شناسنامه‌های زن و مرد درج شود.
البته اگر هنوز هم با مفهوم نکاح یا ازدواج مشکل دارید و دچار سردرگمی شده اید پیشنهاد ما اینست که مقاله تفاوت نکاح با ازدواج را مطالعه کنید.
برای ثبت ازدواج، زوجین باید مدارک شناسایی خود را ارائه دهند و زوجه چنانچه باکره است باید از پدر یا جد پدری‌اش گواهی رضایت یا گواهی فوت این دو را داشته باشد. دفتردار ازدواج را در دفتر مخصوص ثبت می‌کند و زوجین یا وکلایشان دفتر و سند ازدواج را امضا می کنند و به این ترتیب این سند رسمی شناخته می شود.
در صورتیکه مرد مانع ثبت ازدواج در دفتر رسمی ازدواج شود، براساس ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده ارتکاب به جرم شده است و اگر زوجه شکایت کند، مجبور به ثبت ازدواج و همچنین محکومیت کیفری خواهد شد. طبق ماده ۲۰ قانون حمایت خانواده ثبت ازدواج امری است الزامی و بر اساس ماده ۴۹ این قانون، وظیفه ثبت ازدواج نیز به عهده مرد می باشد که در غیر این‌صورت برای آن ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته شده است.
ثبت ازدواج یا ازدواج موقت که در اصطلاح عموم به آن صیغه می گویند طبق ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده تنها در سه مورد اجباری است و در غیر این صورت ثبت آن اختیاری می‌باشد.
در ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده در رابطه با قوانین ثبت نکاح آمده است:« اگر مرد ازدواج دائم را در دفاتر رسمی ثبت نکند و یا طلاق یا فسخ نکاح انجام دهد و یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری کند یا در مواردی که ثبت ازدواج موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، علاوه برالزام به ثبت نکاح به پرداخت جریمه نقدی درجه پنج (بیش از ۸ میلیون تومان تا ۱۸ میلیون تومان) و یا حبس تعزیری درجه هفت (از ۹۱ روز تا ۶ ماه) محکوم می شود.»
بر اساس ماده مذکور ارائه شکایت در دادسرا انجام می شود و بعد از اینکه بررسی شد، در دادگاه کیفری هم برای ثبت ازدواج وهم در مورد مجازات حکم داده می شود؛ اما در دادگاه خانواده تنها دادخواست ثبت ازدواج رسیدگی می‌شود.
قوانین ثبت نکاح موقت
همانطور که قبلا توضیح دادیم، طبق قانون، ثبت ازدواج دائم لزوما در تمامی موارد ضروری و لازم است.
آنطور که وکیل اصفهان می گوید: بنابر اصول عقد ازدواج موقت چون جنبه موقتی دارد به ثبت نمی رسد و در قانون نیز برای ثبت ازدواج موقت الزامی قرارنداده است و الزام به ثبت ازدواج در قانون حمایت خانواده تنها به عقد دائم اختصاص دارد؛ نه عقد نکاح موقت. چنانچه مرد عقد نکاح موقت را ثبت نکند ضمانت اجرایی نیز در پی نخواهد داشت. اما، شرایط استثنائی هم وجود دارد که شوهر موظف به ثبت نکاح موقت می گردد و تنها در همین چند مورد است که مرد باید عقد ازدواج موقت را ثبت نماید. مواردی که مرد در نکاح موقت ملزم به ثبت آن طبق قانون حمایت از خانواده می‌گردد عبارت است از:
- وقتی که زوجه درمدت ازدواج موقت باردار می شود و زمانیکه زوجین ضمن عقد ازدواج موقت شرط می کنند که صیغه یا نکاح موقت به ثبت برسد و یا اگر پس از عقد موقت زن و مرد توافق کنند که عقد موقت به ثبت برسد.
بنابراین، به غیر از مواردی که بیان شد، ثبت نکاح موقت توسط شوهر به طور کامل اختیاری است و در قانون هم برایش ضمانت کیفری در نظر گرفته نشده است.
جرم عدم ثبت نکاح
به واسطه قانون برای اولین بار در خصوص ازدواج، ثبت نکاح دائم توسط مردان الزامی گردید ومرد در صورت ازدواج دائم با زنی مکلف شده است، در مدت مهلت ثبت ازدواج یعنی بیست روز، برای ثبت نکاح دائم اقدام کند.
همچنین قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ ضمن ماده ۶۴۵ عدم ثبت ازدواج یا نکاح دائم را جرم محسوب نمود و بر اساس این ماده نیز مرد مکلف به ثبت کردن عقد نکاح دائمی گردیده و چنانچه این ازدواج به ثبت نرسد، زن می تواند از شوهر به جرم عدم ثبت نکاح شکایت بکند. بر اساس ماده ذکر شده:« به دلیل حفظ کیان خانواده ثبت ازدواج دائم، طلاق و همچنین رجوع به موجب مقررات الزامی است. بنابراین اگر مردی اقدام به ازدواج دائم، طلاق یا رجوع بدون آنکه در دفاتر رسمی ثبت نماید، به مجازات حبس تعزیری تا یک سال محکوم می گردد.» همچنین علاوه بر مجازات برای عدم ثبت نکاح ، ثبت طلاق نیز الزامی خواهد بود.
پس از اینکه قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۱ به تصویب رسید، با توجه به حفظ کیان و دوام خانواده و حمایت از آن، بر اساس ماده ۴۹ اگر مرد از ثبت ازدواج دائم امتناع کند جرم انگاری شده و برای آن مجازات نیز تعیین شده است. همچنین بر اساس این ماده از قانون حمایت از خانواده، ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی نیز در خصوص ثبت ازدواج دائم نسخ شده است و جزای مرد به جرم امتناع از ثبت نکاح طبق قانون حمایت خانواده خواهد بود.
مهلت ثبت ازدواج بر اساس قانون
با نظر به قانون مهلت ثبت ازدواج دائم بیست روز می‌باشد اگر چه این قانون در سال ۱۳۱۶ اصلاح شد و مهلت بیست روزه به عنوان مهلت زمان ثبت ازدواج دائم حذف گردید و مرد موظف به ثبت ازدواج در دفاتر رسمی شد. پس از آن طبق قانون ثبت ازدواج، با توجه به اهمیتی که ثبت ازدواج دائم دارد بر اساس قانون مجازات اسلامی نیز ثبت ازدواج دائم ضروریت دارد و زوجین ملزم به ثبت آن هستند و اگر برای ثبت نکاح امتناع کنند برای آنها مجازات تعزیری مقرر گردیده است. در نهایت باز هم موعد ثبت ازدواج تعیین نشد. اما با اصلاح قانون حمایت خانواده در سال ۱۳۹۱، ثبت ازدواج دائم بر اساس این قانون الزامی شده و مرد موظف است که واقعه نکاح را الزاما به ثبت برساند.
با این حال همانطور که دیده می شود طبق قانون ثبت نکاح، فرصت و مهلت ویژه و علی الخصوص جهت ثبت نمودن ازدواج مورد دور اندیشی قرار نگرفته است. یعنی اینکه پس از انجام عقد نکاح یا ازدواج، مرد موظف است که برای ثبت واقعه ازدواج اقدام نماید؛ و در صورت امتناع از ثبت ممکن است به مجازات قانونی عدم ثبت ازدواج محکوم شود.
بنا به گفته وکیل پایه یک دادگستری: جزای عدم ثبت ازدواج ، تنها برای ازدواج دائم می باشد واین حکم مشمول ازدواج موقت یا صیغه مشمول نخواهد شد. البته چنانچه به موجب قانون حمایت خانواده مرد مکلف به ثبت عقد موقت شده باشد ( زن در طول مدت عقد موقت باردار شده باشد و یا دررصورتی که قبل از عقد موقت با مرد شرط ثبت عقد موقت را نموده باشد و یا این که زن و مرد با یکدیگر توافق کرده باشد تا ازدولج موقت خود را به ثبت برسانند هم مرد وظیفه پیدا خواهد کرد که این ازدواج موقت را به ثبت برساند و در صورت امتناع از ثبت، زن این امکان را پیدا خواهد کرد که از مرد به جرم عدم ثبت ازدواج شکایت کند تا به مجازات مقرره محکوم شود.
سخن پایانی
در پایان این مقاله و به عنوان نتیجه گیری باید بیان کنیم که چنانچه مرد پس از ازدواج دائم یا طلاق یا رجوع، از ثبت واقعه ازدواج در دفاتر رسمی امتناع نماید مرتکب جرم شده و جرم او تحت عنوان ترک فعل قابل پیگیری خواهد بود. البته زمانی که می گوییم نکاح یا طلاق باید در دفاتر اسناد رسمی ثبت گردد منظور دفاتر ازدواج و طلاقی است که به مجب قانون تشکیل شده‌‌اند.
همانگونه که مکررا در متن گفتیم حکم ثبت نکاح مشمول ازدواج موقت نمی شود. منظور از ثبت رجوع هم به ثبت رساندن رجوعی است که در ماده ۱۱۴۸ قانون مدنی پیش بینی شده و بیان داشته:« برای شوهر در نوع طلاق رجعی در مدت زمان عده، حق رجوع است.» در نهایت باید بگوییم ثبت ازدواج دائم کاملا الزامی بوده و وظیفه ثبت ازدواج دائم به موجب قانون، به عهده مرد (شوهر) قرار گرفته است .
خوب