بسیاری از زن‌های جامعه ایرانی ما به‌طور کامل از حقوق مالی خویش اطلاعی ندارند. به‌عنوان مثال حقوق زن بعد از فوت شوهر واینکه به‌طور دقیق این حقوق چه مواردی را شامل میشود ویا اینکه ایا اصلا پس از مرگ شوهر حق و حقوقی دارند یا خیر؟ وکیل اصفهان قصد دارد در این مقاله به‌طور کامل و دقیق به حقوق زنان بعد از فوت شوهر بپردازد. امیدوارم پس از مطالعه این مقاله بهره کامل را ببرید و از حقوق مالی خویش آگاه شوید. با ما همراه باشید و با نظرات خود را برای ما درج نمایید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
مهریه زن بعد از فوت شوهر
از جمله از حقوق زوجه پس از مرگ زوج، مهریه است که از حقوق مسلم همسر متوفی می‌باشد. احتمالا بسیاری از افراد گمان می‌برند پس از فوت زوج، مطالبه مهریه غیر ممکن خواهد بود و زوجه دیگر فادر نیست مهریه ذکر شده در عقد نامه ازدواج را تصرف کند وآن را مطالبه نماید. در صورتی که این گمان کاملا غلط است و قانونگذار می‌گوید چنانچه زوجه بعد از مثلا ۳ سال از زمان مرگ شوهر خود بخواهد مهریه‌اش را مطالبه نماید، این امکان وجود خواهد داشت و زوجه می‌تواند با تنظیم شکوائیه حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خویش و هزینه دادرسی همچنین حق‌الوکاله وکیل را مطالبه نماید. همزمان درخواست ضبط اموال همسرش را نیز کند.
زوجه میبایست به‌منظور دریافت مهریه پس از فوت شوهر یک میلیون تومان اول مهریه، پانزده هزار تومان تمبر و جهت باقی‌مانده مهریه به ازای هر یک میلیون تومان، بیست هزار تومان تمبر الصاق کند. چنانچه زوجه تمکن پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، وی قادر است شکوائیه اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به ضمیمه شکوائیه مهریه ارائه دهد که دادگاه بدوی به این درخواست رسیدگی و سپس به درخواست اصلی می‌پردازد. واضح است زوجه، در صورت ثابت کردن اعسار، از پرداخت هزینه دادرسی بخشوده خواهد بود. همچنین معیار در تعیین سهم زوجه از دارایی متوفی، تاریخ مرگ وی می‌باشد، نه تاریخ صدور تاییدیه انحصار وراثت.
چنانچه مهریه زوجه پول نقد است (نه سکه یا اموال منقول و غیرمنقول) مطابق «شاخص» سال فوت زوج میبایست مهریه را محاسبه کند. برای مثال زوجه بعد از ۲ سال از زمان مرگ همسرش تمایل دارد مهریه خویش را مطالبه کند، آنچه مشخص است دعوی میبایست به طرفیت وراث متوفی که دارایی را قبول کرده‌اند، در دادگاه طرح و اقامه شود.
آیا زوجه در ازدواج موقت از مرد ارث می برد؟
وکیل مهریه در اصفهان در پاسخ به این سوال می گوید: زوج و زوجه‌ای که به عقد موقت به زوجیت یکدیگر در آمده‌اند از هم ارث نمی‌برند. جز آنکه هنگام عقد نکاح موقت شرط بر ارث بردن شده باشد که هر کدام از طرفین که چنین شرطی به جهت وی شده است، مانند زوج و زوجه دائمی ارث می‌برد.
لزوم پرداخت سهم زوجه از دارایی
وراث تا زمانی که سهم زوجه را نپرداخته‌اند، نبایست در بنا و آنچه که زوجه از ارزش آن‌ها ارث می‌برد، بدون اذن وی تصرّف کنند.
در صورتی‌که قبل از پرداخت سهم زوجه، اموال را بفروشند، اگر که زوجه اجازه معامله را دهد، صحیح وگرنه بسته به سهم وی باطل می‌باشد.
نحوه مطالبه نفقه زن پس از فوت شوهر
به گفته وکیل نفقه، بر مبنای قانون مدنی، زوجه بیوه می‌تواند از دارایی زوج متوفی خویش، دریافت نفقه طلب نماید. نحوه مطالبه نفقه پس از مرگ شوهر به دو طریق می‌باشد یا با تحویل شکوائیه زوجه و یا با شکایت وی از شوهرش در صورت عدم پرداخت این دین. شکوائیه مطالبه نفقه زوجه پس از مرگ شوهر به دادگاه خانواده ارجاع داده خواهد شد و می‌توان آن را به طرفیت ورثه زوج تنظیم نمود. به این صورت زوجه هم می‌تواند سهم الارث خویش را از زوج مطالبه نماید و هم نفقه فعلی و معوقه خویش را پس از سپری شدن مدت عده فوت در صورت تمکین، دریافت کند.
آیا زوجه می‌تواند پس از مرگ زوج اجرت المثل ایام زوجیت را مطالبه نماید؟
وکیل اصفهان در رابطه با حقوق زن بعد از فوت شوهر در زمینه اجرت المثل بیان می کند: اجرت‌المثل به این معنا می‌باشد که زوجه تکالیف ویژه‌ای در زندگی مشترک دارد که توسط قانون و شرع برشمرده شده است. این تکالیف شامل تمکین عام و تمکین خاص می‌باشد. در تعریف تمکین عام باید گفت که حضور زوجه در زندگی زناشویی و عمل به تکالیفی می‌باشد که شرع و قانون مقرر داشته است. به‌عنوان مثال زوجه شرعا حق ندارد بدون اذن شوهر از خانه بیرون رود. ادامه تحصیل و اشتغال به کار زوجه در بیرون از منزل هم میبایست با اذن شوهر باشد، با اینکه در حال حاضر اکثر زن ها این حقوق را در عقدنامه اخذ می‌نمایند.
در تعریف تمکین خاص نیز باید گفت عمل کردن زوجه به وظایف زناشویی می‌باشد. اکنون چنانچه زوجه در طول زندگی زناشویی و در منزل شوهر خویش، کاری به غیر از این موارد را به امر زوج انجام دهد، مستحق مزدی است که به آن اجرت‌المثل گفته میشود. طبق قانون در حالت مرگ زوج، وظیفه این پرداخت را هم مشخص نموده است که برابر آن: «زوجه می‌تواند در صورت مطالبه، اجرت المثل دوران زندگی زناشویی خویش را از ماترک زوج متوفی با جلب نظر کارشناس مطالبه نماید.» اکنون که توضیحات مورد نیاز درخصوص حقوق مالی زوجه پس از مرگ زوج دادیم به نکته مهم دیگر ذیلا اشاره خواهیم کرد.
در مورد تمایز اصلی میراث زوج و زوجه ماده ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی تعیین تکلیف کرده است. براین مبنا شوهر از کلیه دارایی زوجه ارث خواهد برد، ولی زوجه تنها از دارایی‌های ذیل ارث می‌برد:
- از اموال منقوله، از هر نوع که باشد.
- از ابنیه و اشجار
- زن از مبلغ ابنیه و اشجار ارث می‌برد و نه از عین آن‌ها. تا سال ۸۷ برابر قانون مدنی، زوجه از زمین و ارزش آن ارث نمی‌برد و برابر مبلغ ساختمان احداث شده در آن یا درختان، به اندازه سهم خویش شریک می‌باشد.
از سال ۸۸ به بعد، حقوق زن بعد از فوت شوهر شامل این موارد میشود و زوجه از ارزش زمین هم ارث می‌برد و چنانچه وارث، ارزش آن را به او نپردازد، می‌تواند از عین اموال حق خود را بازستانی کند.
اولاد دختر در صـورت شاغل نبودن یا نداشتن شوهر و اولاد پسر تا سن ۲۰ سالگی و پس از آن تنها تحت شرایطی که معلول و از کار افتاده یا نیازمند باشند، از کمک هزینه فرزندان، بیمه و مستمری بازماندگان یا حقوق تکلیف والدین خویش بهره‌مند می‌شوند.
اخذ حقوق بازنشستگی یا از کارافتادگی، مستمری از کارافتادگی یا بازنشستگی برمبنای موضوع از طریق زن متوفی از دریافت حقوق وظیفه یا مستمری متوفی جلوگیری نخواهد کرد. به‌منظور دریافت حقوق مالی زوجه پس از مرگ شوهر رعایت نکات ذیل الزامی می‌باشد:
- حفظ خونسردی بعد از مرگ زوج و عدم در گیری لفظی با ورثه دیگر
- انجام مشاوره تخصصی ارث با وکیل پایه یک دادگستری کانون وکلا
- به‌منظور پیشگیری از بحث و جدل وگذاری کار به وکیل پایه یک دادگستری جهت تسریع در کار
- اخذ تاییدیه انحصار وراثت و تاییدیه فوت و نیز رونوشت عقدنامه از دفتر خانه اسناد رسمی
- رجوع به شورای حل اختلاف به‌منظور اخذ تاییدیه انحصار وراثت زوج متوفی
انحصار وراثت در راستای دریافت حقوق مالی زوجه پس از مرگ شوهر یعنی چه؟
هنگامی‌که برخی پس از مرگ یکی از نزدیکانشان انحصار وراثت می‌کنند، یعنی از نظر قانونی منحصر بودن ایشان در ارث‌بردن از شخص متوفی اثبات شده همچنین دادگاه سهم‌الارث هر کدام از ایشان را تعیین می‌کند. این مسئله در یک سند از سوی دادگاه بیان می‌گردد که به اصطلاح به آن تاییدیه انحصار وراثت می‌گویند.
نکاتی درخصوص گواهی انحصار وراثت
وکیل باتجربه اصفهان نکات مهمی را که در خصوص گواهی انحصار ورثه وجود دارد به شرح زیر بیان می کند:
- چنانچه ارزش دارایی متوفی از یک میلیون تومان کمتر باشد، شورای حل اختلاف بدون نشر آگهی و دعوت از وراث، در جلسه‌ای عظیم با نظر به اسناد و مدارک تحویل داده شده، تاییدیه انحصار وراثت را صادر می‌نماید.
- در صورتی‌که شخص در موقعی که فوت می‌کند، همسر وی حامله باشد، نمی‌توان تاییدیه انحصار وراثت دریافت کرد؛ یعنی چنانچه فرزند متولد شده از متوفی ارث ببرد، میبایست صبر کرد تا این طفل به دنیا بیاید.
- وصیت‌نامه هم از جمله مواردی است که امکان دارد شرایط تقسیم دارایی متوفی را تغییر دهد. ولی به لحاظ قانونی، هر فرد وصیت‌نامه‌ای از متوفی دارد میبایست ظرف مدت ۳ماه به دادگاهی که آگهی انحصار وراثت را انتشار کرده، ارائه دهد. بعد از گذشت این مدت، هر وصیت‌نامه‌ای ارائه گردد از درجه اعتبار ساقط می‌باشد.
- در صورتی‌که متوفی و ورثه، مقیم یک روستا هستند، لزومی ندارد آگهی انحصار وراثت در یک روزنامه کثیرالانتشار انتشار گردد. بلکه این آگهی میبایست یک مرتبه و در یک روز در معابر و اماکن عمومی آن روستا نصب شود.
- در صورتی‌که در هر طبقه‌ای حتی یک نفر از وراث در قید حیات باشد موجب می‌گردد هیچ ارثی به طبقات دیگر تعلق نگیرد.
- چنانچه در عبارات حقوقی واژه «ترکه» یا «ما ترک» را مشاهده نمودید، بدانید که به معنای همان ارث یا اموال شخص فوت شده است.
- اینکه هر کسی از فرد متوفی چه میزان ارث می‌برد بسته به این است که شخص در چه طبقه‌ای از وراث قرار دارد.
کلام آخر
همان‌طور که در مطالب فوق بیان کردیم این تصور که حقوق زن بعد از فوت شوهر از بین می‌رود و از جنبه حقوقی قابل مطالبه نمی‌باشد؛ صحت ندارد و حقوق زوجه پس از مرگ شوهر هم به قوت خویش باقی است. لیکن حقوق زوجه پس از مرگ شوهر شامل مواردی اعم از سهم الارث زوجه و مهریه و نفقه و اجرت‌المثل و جهیزیه زوجه می‌باشد.
