از جمله مهم‌ترین حقوقی که بر اساس شرع و قانون به زن تعلق خواهد گرفت مهریه است (مهریه زن پس از فوت شوهر نیز یکی از مسائل مهم در این زمینه است) که بر اساس عقد ازدواج میان زوج و زوجه تعیین می‌گردد. به موجب قانون مدنی زوجه بلافاصله پس از عقد ازدواج مالک مهریه شده و زوج نیز متعهد می‌شود که مهریه همسر خویش را پرداخت نماید. از نظر عرفی، معمولا مطالبه مهریه ضمن دعوای طلاق در دادگاه عنوان می‌گردد.
مهریه حقی است که ضمن عقد برای زوجه ایجاد می‌شود؛ البته بسیار پیش آمده که زوج قبل از اینکه مهریه همسرش را بپردازد، فوت میکند. با این حال، این مسئله در حقوق وجود دارد که تمام دیون حتی موقعی که مرد فوت کند، می‌بایست پس از گذراندن تشریفاتی از بخش ما ترک پرداخت گردد و مهریه نیز به‌گونه‌ای دین محسوب می‌شود.
وکیل اصفهان قصد دارد در این مقاله به این سوالات پاسخ دهد که اولا در چه شرایطی مهریه به زن تعلق می‌گیرد و ثانیا بعد از فوت شوهر تکلیف مهریه زن چیست و در چه شرایطی مهریه پس از مرگ مرد به زن تعلق می‌گیرد. پس اگر می‌خواهید اطلاعات مفیدی در این زمینه به دست آرید تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
شرایط مهریه زن بعد از فوت شوهر
همانطور که گفته شد، زن بلافاصله پس از جاری شدن عقد مالک مهریه می‌شود و حق دارد هر موقع که بخواهد آن را مطالبه نماید. مهریه زن دینی است که بر عهده شوهر می‌باشد. بدین منظور که از بدهی‌های شوهر محسوب شده و مهریه زن پس از مرگ شوهر نیز همچون سایر دیون وی از بخش ترکه او پرداخت می‌گردد.
چنانچه شوهر قبل از اینکه با زوجه خود نزدیکی کند فوت کند، زوجه باز هم حق دارد مهریه خویش را از ترکه شوهر دریافت نماید و از این حیث با طلاق فرق دارد که مهریه دختر باکره پس از طلاق معادل نیمی از مهریه‌ای خواهد بود که در عقد تعیین گردیده است. لیکن چنانچه مرد قبل از رابطه زناشویی بمیرد، زوجه مستحق کل مهریه خواهد بود.
به موجب ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، وراث ملزم به پرداخت مهریه نیستند و چنانچه ترکه به مقدار کافی جهت پرداخت مهریه یا سایر دیون متوفی نباشد، اموال بر جای مانده به اندازه بدهی میان طلبکاران تقسیم می‌گردد، در این ماده آمده است: «ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می شود.» اگر چه بر اساس ماده ۲۲۸ این قانون چنانچه ورثه بخواهند از اموال خویش مهریه را پرداخت کنند بلامانع است: «ورثه می‌توانند دیون را از ترکه یا از مال خود ادا نمایند.»
مهریه زوجه بعد از فوت مرد چه در عقد دائم و چه در عقد موقت قابل مطالبه می‌باشد و از این لحاظ با یکدیگر تفاوتی ندارند و صرفا فرق آنها در این می‌باشد که چنانچه عقد موقت ثبت رسمی نشده باشد، مطالبه آن توسط اجرای ثبت امکان‌پذیر نخواهد بود.
نحوه و مراحل دریافت مهریه زن پس از فوت شوهر
وکیل مهریه در اصفهان می‌گوید: به موجب قانون مدنی، موقعی که فردی فوت می‌شود، ابتدا می‌بایست دیون و بدهی‌های مالی وی پرداخت گردد و پس از آن در صورتی‌که چیزی باقی بماند، میان وراث وی تقسیم می‌گردد. از این رو، در صورتی که مردی فوت کند و مهریه زوجه خود را نپرداخته باشد، زوجه حق دارد مهریه خود را مطالبه کند. نحوه دریافت مهریه زوجه پس از مرگ شوهر و اجراییه مهریه به شرح زیر می‌باشد:
- از طریق اجرای ثبت:
مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت نخستین گام جهت دریافت مهریه می‌باشد. بر اساس ماده ۹۳ قانون ثبت املاک و اسناد: «کلیه اسناد رسمی راجع به معاملات املاک ثبت شده مستقلا و بدون مراجعه به محاکم لازم الاجرا است.» به این خاطر که سند ازدواج یک سند رسمی به حساب می‌آید و ذیل آن مقدار مهریه معلوم گردیده است، زوجه می‌بایست با مراجعه به اداره ثبت اسناد مهریه خویش را مطالبه نماید و پس از آن، این مرجع به ورثه مرد ابلاغ می‌نماید تا مهریه زوجه را پرداخت کنند. هزینه درخواست مهریه از اجرای ثبت معادل یک بیستم مبلغ مهریه می‌باشد.
زوجه می‌بایست نخست با به همراه داشتن سند ازدواج خویش به دفترخانه محلی که عقد نکاح در آنجا به ثبت رسیده است، مراجعه نماید و سر دفتر، اجرائیه پرداخت مهریه را صادر می‌نماید و سپس وراث را از این اجرائیه از طریق پست سفارشی مطلع می‌سازد و اگر که وراث حداکثر تا مدت ۱۰ روز از اخذ ابلاغیه مهریه وی را پرداخت نکردند، ترکه ضبط و توقیف خواهد شد و چنانچه اموالی جهت توقیف وجود نداشته باشد، زوجه بعد از اخذ یک گواهی از اداره ثبت قادر خواهد بود از طریق دادگاه اقدام نماید. - از طریق دادگاه:
اگر که زوجه موفق به گرفتن مهریه خویش توسط اجرای ثبت نگردید، می‌بایست دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت وراث متوفی به دادگاه خانواده تسلیم نماید. هزینه دادرسی مهریه در دادگاه معادل سه و نیم درصد مبلغ مهریه می‌باشد. مهریه زوجه بر حسب ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، جزء دیون ممتاز محسوب می‌شود. بدین معنی که پرداخت آن بر سایر دیون ارجحیت دارد:
ماده ۲۲۶ چنین حکم کرده است: «ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود… در موقع تقسیم، دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم و رجحان هستند رعایت خواهد شد. بستانکاران زیر هر یک به ترتیب حق تقدم بر دیگران دارند:
- الف) نفقه زن مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی.
- ب) مهریه زن تا میزان ده هزار ریال.
همینطور طبق این ماده، اگر چه خوانده دعوای مهریه بعد از فوت مرد، وراث وی می‌باشند مهریه از اموال بر جای مانده میت پرداخت می‌گردد و زوجه به هیچ عنوان حق گرفتن مهریه را از ورثه مرد را نخواهد داشت و مهریه تنها می‌بایست از بخش ترکه پرداخت گردد جز آنکه ورثه به‌منظور پرداخت مهریه رضایت داشته باشند. همچنین اگر که اموالی که میت بر جای گذاشته است کافی نباشد، بسته به مطالبات هر فرد اموال وی بین طلبکارها تقسیم می‌گردد.
با این وجود نکته مهمی که در خصوص مهریه زن دائم پس از مرگ مرد وجود دارد، این می‌باشد که مهر زوجه جدای از ارثی است که به او تعلق می‌گیرد. به این معنی که در صورت مرگ مرد، طبق حق و حقوق زوجه پس از مرگ زوج، هم حق دارد بر طبق قانون مدنی مطالبه ارث کند و هم قادر است مهریه خود را مطالبه کند.
دریافت مهریه زن بعد از فوت شوهر از پدر شوهر
وکیل خانواده در اصفهان درباره این موضوع بیان میکند که: در صورتی‌که پدر شوهر زنی فوت نماید و از وی به شوهر زوجه ارث برسد، زوجه قادر خواهد بود مهریه خود را از این سهم الارثی که به مرد تعلق می‌گیرد مطالبه نماید. در این حالت دو راه پیش روی زن وجود دارد. اول اینکه از طریق اجرای ثبت اقدام کند و دوم اینکه به طرفیت وراثت به دادگاه مراجعه نماید.
باز هم به این خاطر که مهریه زوجه در دسته دیون ممتاز قرار دارد و ادای آن واجب می‌باشد، نخست می‌بایست مهریه زوجه از ماترک به ارث رسیده، پرداخت گردد و هر آنچه که در پایان از اموال میت باقی بماند، میان وراث اعم از همسر زن، تقسیم می‌گردد. لازم به ذکر است که در صورتی‌که زوجه فوت شود و مهریه خویش را دریافت نکرده باشد، وراث وی قادر به مطالبه این مهریه خواهند بود.
با این حال به موجب قانون، مهریه دینی می‌باشد که بر ذمه شوهر زوجه است و پدر شوهر دی تکلیفی در قبال پرداخت مهریه، با وجودی که اوضاع مالی خوبی داشته باشد، نخواهد داشت. ولی به‌طور معمول به خاطر وجود مسائل عاطفی همچنین جهت تأمین بخشی از نیازهای زوجه به‌منظور ادامه زندگی، امکان دارد پدر شوهر قسمتی از مهریه زوجه را پرداخت نماید.
به صورت کلی مهریه به دو نوع عندالمطالبه و عند الاستطاعه تقسیم می‌شود و به عنوان تعهدی از جانب زوج برای زوجه است. در صورتی‌که زوجه جهت دریافت مهریه خویش به دادگاه مراجعه نماید، قاضی بررسی میکند تا تشخیص دهد آیا شوهر اموال و سرمایه‌ای دارد یا خیر و در صورت توانایی و تمکن مالی، شوهر را مجبور به پرداخت میکند. حتی در صورتی که شوهر امکان پرداخت مهریه را نداشته باشد، قادر خواهد بود به دادگاه، دادخواست اعسار (قسط بندی مهریه) را بدهد و مبلغ مهریه را به صورت قسطی پرداخت کند تا کامل وصول گردد.
جمع بندی
همانطور که توضیح دادیم، زن بلافاصله پس از جاری شدن عقد مالک مهریه می‌شود و حق دارد هر موقع که بخواهد آن را مطالبه نماید. مهریه زن دینی است که بر عهده شوهر می‌باشد. بدین منظور که از بدهی‌های شوهر محسوب شده و مهریه زن پس از مرگ شوهر نیز همچون سایر دیون وی از بخش ترکه او پرداخت می‌گردد.
چنانچه شوهر قبل از اینکه با زوحه خود نزدیکی کند فوت کند، زوجه باز هم حق دارد مهریه خویش را از ترکه شوهر دریافت نماید و از این حیث با طلاق فرق دارد که مهریه دختر باکره پس از طلاق معادل نیمی از مهریه‌ای خواهد بود که در عقد تعیین گردیده است. لیکن چنانچه مرد قبل از رابطه زناشویی بمیرد، زوجه مستحق کل مهریه خواهد بود.
