طی کردن مراحل تقسیم ترکه بدیهی‌ترین امر در زمانیست که فردی فوت می کند. به منظور انجام این عمل مهم است که بدانید چه اموالی از وی به جا مانده و این اموال چگونه باید تقسیم شود یا به زبان قانونی شرایط تقسیم ترکه چیست. گاهی ممکن است این تقسیم به سادگی حل شود و افراد هیچ اختلافی در مورد آن نداشته باشند، گاهی نیز در بعضی از خانواده‌ها در خصوص تقسیم ترکه و اموال به جا مانده از متوفی اختلاف ایجاد می شود و غالبا علت این اختلاف‌ها عدم آگاهی از نحوه تقسیم ترکه است.
موسسه حقوقی ما در اصفهان برای آن که با تقسیم ترکه آشنا شوید این مقاله را تهیه نموده است و در آن به مطالبی از جمله تعریف ترکه، مراحل تقسیم ترکه، چگونگی تقسیم ترکه و در نهایت کسانی که می توانند درخواست تقسیم ترکه را دهند پرداخته است.
اگر به اطلاعات بیشتر در خصوص حاجب مادر در ارث، قانون تقسیم مساوی ارث بین فرزندان، ارث در عقد موقت و … نیار دارید بهتر است مقالات مربوطه را مطالعه کنید.
پس مطالب این مقاله را از دست نداده و در صورت امکان ما را همراهی نموده و نظرات خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
تركه چيست؟
همانطور که می دانید، ترکه به اموالی گفته می شود که از شخص پس از فوت او به جا می ماند که در اصطلاح حقوقی به آن ترکه گفته می شود. ترکه به گفته وکیل ارث در اصفهان یک مال مشاع هست که همه وراث در آن سهم دارند.
وکیل پایه یک در اصفهان بیان می کند که تنها اموال منقول و غیرمنقول جزو ترکه محسوب نمی شوند، بلکه حقوق مالی نیز در شمول ترکه قرار می گیرند. به عبارت بهتر ترکه شامل دارایی مثبت از جمله اموال منقول و غیرمنقول و مطالبات، و دارایی منفی از جمله بدهی‌ها می شود. حقوق مالی که در ترکه قرار می گیرند شامل، حق خیار، حق تنفیذ و رد معامله فضولی، حق رهن مرتهن بر عین مرهونه و مانند این ها می شود.
اما برای آن که مراحل تقسیم ترکه به درستی طی شود باید اعمال و اقداماتی صورت بگیرد، از قبیل آن که در ابتدا ورثه باید درخواست صدور گواهی انحصار ورثه کنند و بعد از آن تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و تصفیه ترکه و در نهایت تقسیم ترکه دارد که به موجب آن ترکه از حالت مشاعی خارج می شود و میان وارثان به نسبت سهمشان تقسیم می شود. در ادامه مراحل و شرایط تقسیم ترکه را به ترتیب توضیح خواهیم داد.
مراحل تقسیم ترکه
در این بخش به طور کامل با مراحل و شرایط تقسیم ترکه آشنا میشویم:
الف) انحصار وراثت
همانطور که وکیل ارث در اصفهان بیان نمود اولین مرحله برای تقسیم ترکه این است که وراث، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت بدهند. برای این کار باید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و تقاضای صدور این گواهی را بدهد. با دریافت گواهی در حقیقت تعداد ورثه متوفی در زمان فوت او مشخص می شود. به عبارت دیگر افراد برای آن که بتوانند ثابت کنند سهمی از اموال متوفی دارند باید به طریقی این امر را ثابت کنند که گواهی انحصار وراثت راهی برای اثبات این امر است.
ورثه برای آن که گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند باید مدارکی با خود به همراه داشته باشند از قبیل گواهی فوت و شناسنامه شخص فوت شده به علاوه‌ی کپی شناسنامه وراث و گواهی که حاکی از پرداخت مالیات ترکه، که باید این مدارک را به شورای حل اختلاف محل سکونت متوفی تقدیم کنند.
این مرجع یعنی شورای حل اختلاف بعد از آن که مدارک ارائه شده را مورد بررسی قرار داد، آگهی مبنی بر معرفی ورثه منتشر می کند و در صورتی که پس از گذشت یک ماه کسی نسبت به این آگهی اعتراض نکرد، گواهی انحصار ورثه صادر می شود و می‌توانند برای دریافت ارث اقدام کنند. حال چنانچه کسی اعتراض داشت جلسه‌ای تشکیل داده می شود تا به اعتراض این شخص رسیدگی شود.
ب) تصفیه ترکه
مرحله بعدی برای تقسیم ترکه تصفیه ترکه است. بنا به گفته وکیل ارث در اصفهان باید قبل از آن که اموال به جا مانده از متوفی میان ورثه تقسیم شود، لازم است بدهی‌ها و دیون وی پرداخته شود. برای این امر شخصی با عنوان مدیر تصفیه تعیین می شود تا دیون متوفی را مشخص کند و پس از آن از اموال به جا مانده دیون را بپردازد.
گذشته از آن یکی دیگر از وظایف مدیر تصفیه این است که اگر متوفی وصیتی کرده باشد، آن وصیت را به موجب قانون اجرا کند. هر کدام از ورثه می توانند از دادگاه بخواهند تا مدیر تصفیه تعیین کند و بر عملیات مدیر تصفیه دادگاه نظارت داشته باشد.
ج) تحریر ترکه
مرحله بعد تحریر ترکه است. به موجب این مرحله بعد از آن که دیون متوفی از اموال وی کسر شد، باقی مانده اموال جمع می شود و صورت برداری می شود، و به موجب اصولی به آن ها رسیدگی می شود. به عنوان مثال اگر در میان اموال متوفی مال ضایع شدنی وجود داشته باشد، در این مرحله تکلیف آنها مشخص می شود تا تلف نشود.
د) مهرو موم ماترک
مرحله بعدی مهر و موم ترکه است که به گفته وکیل پایه یک دادگستری به عملی گفته می شود که به موجب آن اموال متوفی از هر تصرف و دخالت حقوقی مادی حفظ می شود. این عمل به این صورت است که هر یک از وراث یا کسی که نسبت به ترکه حقی دارد مثل طلبکاران و یا موصی له، اگر ترس از ضایع یا تلف شدن ترکه را دارد می تواند درخواست مهر و موم ترکه را به شورای حل اختلاف بدهد.
به نقل از وکیل حقوقی، در دو حالت برای مهر و موم کردن ترکه نیازی به درخواست وراث نیست: اول آن که ممکن است فرد در جایی فوت کند که در دسترس وراث نیست. و دوم آن که اگر متوفی اموال دولتی یا عمومی را برای امنت نزد خود داشته باشد به درخواست وراث مهر و موم نمی شود.
شرایط تقسیم ترکه چگونه است؟
ملاحظه کردید که برای آن که ترکه تقسیم شود لازم است تا مراحل مختلفی طی شود. البته نباید این تصور را کرد که اگر مراحل تقسیم ترکه طی نشود تقسیم باطل است، بلکه حتی بدون انجام این مراحل نیز می توان تقسیم ترکه را صحیح انگاشت و طلبکاران متوفی می توانند برای دریافت طلب خود به ورثه به میزان سهمی که ارث برده است، رجوع کنند.
وکیل ارث در اصفهان می گوید بعد از آن که تصفیه ترکه صورت گرفت، ماترک میان ورثه تقسیم می شود. البته برای درخواست تقسیم ترکه هیچ محدودیت زمانی وجود ندارد و وراث حتی اگر چندین سال از فوت شخص گذشته باشد می توانند درخواست تقسیم ترکه را بدهند و منع قانونی در این مورد وجود ندارد.
اما تقسیم به چند شکل صورت می گیرد: ۱- حالتی است که وراث نسبت به تقسیم کاملا توافق دارند که در این صورت قاضی این توافقات را صورت جلسه کرده و به امضای آنان می رساند. ۲- حالتی است که وراث اختلاف دارند که در این حالت اگر مال متساوی الاجزا باشد یا ارزش یکسانی داشته باشد، قاضی سهم هرکدام را به طور مساوی معلوم می کند، اما چنانچه اموال ارزش یکسانی نداشته باشند، قاضی سعی می کند تا مطابق با شیوه تعدیل، حصه هر یک از ورثه را مشخص کند.
چه کسانی می توانند در خواست تقسیم ترکه بدهند؟
بنا بر گفته وکیل ارث در اصفهان بر طبق ماده ۳۰۰ قانون امور حسبی:« در صورت تعدد ورثه هر یک از آنها می‌توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند.» یعنی برای ورثه الزامی وجود ندارد که در ترکه مشارکت داشته باشند، می توانند با دادن درخواست تقسیم ترکه سهم خود را جدا کرده و این مشارکت را پایان دهند.
علاوه بر آن در ماده ۳۰۱ قانون مذکور نیز آمده است:« ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد و امین غائب و جنین و کسی که سهم‌الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده است و همچنین موصی‌له و وصی راجع به موصی‌به در صورتی که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد حق درخواست تقسیم را دارند.» پس متوجه می شویم که حتی اگر در میان ورثه صغیر یا محجوری بود، ولی و یا قیم آنها می توانند درخواست تقسیم ترکه دهند. در خصوص ورثه غایب نیز به همین شکل است و امین انتخاب شده برای او می تواند درخواست تقسیم ترکه را دهد.
حالت بعدی در که در ماده ۳۰۱ پیش بینی شده جنین است، بر اساس ماده مذکور اگر در میان ورثه متوفی جنینی وجود داشته باشد و برای او امین یا قیم تعیین نشده باشد، پس از آن که برای او امین تعیین شد وی می تواند درخواست تقسیم ترکه متوفی را بدهد.
و در نهایت کس دیگری که می تواند تقاضای تقسیم ترکه متوفی را بدهد، شخص وصی است. وصی به کسی گفته می شد که متوفی او را برای انجام دادن بعضی از امور مانند تربیت و نگهداری از فرزندان انتخاب کرده است.
در پایان بدانید که…
بر اساس مطالب بیان شده در فوق می توان چنین نتیجه گرفت که پس از آن که شخصی فوت می کند اموالی از او به جا می ماند که هم شامل دارایی‌های مثبت او می شود و هم دارایی‌های منفی. برای آن که اموال به جا مانده از وی میان ترکه تقسیم شود باید هر یک از آن ها تقاضای تقسیم ترکه را به شورای حل اختلاف بدهند و بعد از آن که دیون متوفی از آن کسر شد باقی مانده میان وراث به نسبت سهمشان تقسیم خواهد شد.
