رد مال: از جمله اصلی‌ترین حقوقی که اشخاص دارند مالکیت آنها در برابر اموالشان می‌باشد. مالکیت، حقی می‌باشد که قانون‌گذار به اشخاص داده است تا قادر باشند در برابر اموال خود از جمله اموال منقول و اموال غیر منقول قادر به اراده و تصرف باشند. اکنون در صورتی که شخصی بدون اذن و موافقت مالک به بهره‌گیری از مال و تصرف در آن اقدام نماید، بر اساس قانون با وی برخورد خواهد شد.
در این خصوص، شخص یا مرتکب جرمی مانند سرقت گردیده است و یا به یک رفتار غیر قانونی حقوقی اعم از انجام معامله فضولی اقدام نموده است. در هر دو مورد این موضوعات پس از ثبت شکایت نامه یا شکواییه در دادگاه صالح از جانب بزه دیده یا متضرر از جرم قاضی به مسئله رسیدگی می‌نماید و دستور صادر می‌کند که مال تصرف شده از غیر به صاحب اصلی آن بازگردانده شود.
سایت وکیل اصفهان در این مقاله قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که رد مال یعنی چه؟ سپس، در ادامه در خصوص رد مال خیانت در امانت و همچنین رد مال در کلاهبرداری توضیح خواهد داد. اگر شما نیز می‌خواهید پاسخ این سوالات را بدانید تا پایان این مطلب همراه ما باشید. درصورت تمایل نظرات و سوالات خود را نیز برای ما کامنت کنید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
رد مال یعنی چه؟
همانطور که بیان شد، هنگامی که مالی در مالکیت فردی باشد از راه غیر قانونی و یا بدون رضایت و اجازه شخص مورد تصرف غیر واقع گردد، امکان شکایت از متصرف غیر قانونی وجود دارد و می‌توان وی را مجبور به باز گرداندن مال کرد. در این خصوص، هنگامی که شکایت در دادگاه بررسی واقع شود، قاضی متصرف غیر قانونی را به رد مال محکوم می‌نماید.
شخصی که به صورت غیر قانونی مال شخصی را تصرف کند، مضاف بر پرداخت خسارت و زیانی که به وی وارد شده است (که بسته به نوع آن متفاوت است) می‌بایست مال را نیز به صاحب اصلی آن پس دهد. از این رو رد مال، یعنی باز گرداندن مال. حال سوالی که مطرح می‌شود، این است که چنانچه مال از بین رفته باشد و نتوان آن را بازگرداند، چه باید کرد؟
در ابتدا، می‌بایست به این مسئله اشاره نمود برای آنکه مثل مال رد شود. الزاما می‌بایست مال مثلی باشد و شبیه و مثل آن وجود داشته باشد. همینطور، چنانچه که مال سرقت شده و مورد غصب، از بین رفته باشد و یا اصل آن موجود نباشد، قاضی در این شرایط، حکم به رد مثل یا قیمت آن مال خواهد داد.
به عنوان مثال، سارقی موتور سیکلت فردی را ربوده است. سپس قاضی، سارق را به رد مال محکوم می‌نماید، ولی به این خاطر که موتور سیکلت به فروش رفته است، اصل آن وجود ندارد؛ در این شرایط، متهم می‌بایست شبیه موتور سیکلت را به وی بازگرداند و در صورتی که عین مال هم وجود نداشته نباشد، قیمت مال به نرخ روز محاسبه شده و می‌بایست پرداخت گردد.
انواع گوناگون رد مال
هر زمان فردی به تصرف مال دیگری اقدام کند، موظف است که مال را به صاحب آن بازگرداند که در حقوق اصطلاحا به آن رد مال گفته می‌شود. ولی با در نظر گرفتن شرایط موجود، این امر، انواع گوناگونی دارد. رد عین مال، رد مثل مال و رد قیمی یا قیمت مال، انواع گوناگون آن می‌باشند.
رد عین مال به چه معنا است؟
در صورتی که فردی به هر دلیلی اقدام به تصرف مال دیگری کند؛ بر اساس حکم قاضی موظف به پس دادن یا بازگرداندن همان مال تصرف گردیده و نیز گاها موظف به جبران ضرر وارد شده خواهد شد. پس اگر اصل مال به مالک پس داده شود در اصطلاح حقوقی رد مال یا رد عین مال گفته می‌شود.
رد مثل مال به چه معنا است؟
در مطالب فوق، توضیح داده شد که چنانچه عین مال در دسترس باشد قاضی سارق را مجبور به رد عین آن می‌نماید. ولی در موضوعاتی امکان دارد مال مورد سرقت از بین رفته باشد. برای مثال، شخصی دستبند طلایی را از فردی ربوده است. در این شرایط، سارق نه تنها به تحمل مجازات سرقت محکوم خواهد شد بلکه می‌بایست مال مسروقه را نیز به صاحب خود بازگرداند.
در صورتی که سارق دستبند را پس از ربودن فروخته باشد، دستبند دیگر وجود ندارد که امکان پس دادن آن باشد. در این شرایط قاضی فردی که مال را به طور غیر قانونی تصرف نموده است را به رد مثل آن مال محکوم می‌نماید. ولی در حالتی که سارق بتواند رد مثل مال کند می‌بایست قیمت آن را بپردازد.
علی‌رغم شرط دسترسی نداشتن به مال جهت رد آن، می‌بایست شرط دیگری هم وجود داشته باشد تا بتوان عین آن را رد نمود و آن، این است که مال حتما می‌بایست مثلی باشد. بر اساس توضیحی که قانون مدنی از مال مثلی بیان کرده است، مال مثلی، به معنی مالی می‌باشد که مثل و شبیه آن بسیار و متداول باشد. از این رو، چنانچه مالی مثل و مشابهی نداشته نباشد تا رد گردد در این صورت می‌بایست تدبیر دیگری در نظر گرفته شود.
رد قیمت مال به چه معنی است؟
درباره رد قیمت مال وکیل باتجربه اصفهان می‌گوید: حالتی را فرض کنید، که یک دسبتند طلا ربوده شده است و دستبند به سرقت رفته، از ساخت و خصوصیاتی برخوردار بود که مانند آن وجود ندارد و امکان رد مثل مال برای محکوم وجود ندارد.
در این شرایط، چنانچه ثابت گردد که نتوان مثل مال را فراهم نمود، محکوم می‌بایست قیمت مال را به صاحب مال پرداخت کند. به این شرایط، رد قیمی مال یا رد قیمت مال گفته می‌شود. لازم به ذکر است که در رد قیمت مال، قیمت روز مال معیار پرداخت خواهد بود و قیمت مال در موقع سرقت و تصرف غیر قانونی آن مد نظر نمی‌باشد که این مورد در ماده ۳۱۲ قانون مدنی، بیان شده است. بر اساس این ماده: «در گاه مال مغصوب، مثلی بوده و مثل آن پیدا نشود، غاصب باید قیمت حین الادا را بدهد و اگر مثل، موجود بوده و از مالیت افتاده باشد باید آخرین قیمت آن را بدهد.»
رد مال خیانت در امانت
چنانچه فردی مال متعلق به دیگری را که به عنوان امانت و یا بهره‌گیری از آن در مصرف مشخص به وی واگذار شده است تصاحب، تلف، مفقود و یا استعمال نماید و آن را پس ندهد، به جرم خیانت در امانت مرتکب گردیده است. برای این جرم مجازاتی که در نظر گرفته شده است حبس از ۶ ماه تا ۳ سال است. ولی در این جرم در خصوص رد مال امانی، موردی در قانون در نظر نگرفته شده است و قانون این موضوع را تحت عنوان مجازات جرم خیانت در امانت بیان ننموده است. در این شرایط، قاضی مستقیما در خصوص صدور حکم به رد مال اقدامی نخواهد داشت.
رد مال در کلاهبرداری به چه صورت است؟
برخی مواقع فردی با حیله و تقلب به تصرف مال دیگری اقدام می‌کند که در واقع مرتکب جرم کلاهبرداری گردیده است. حال به گفته وکیل دادگستری اصفهان فرد کلاهبردار نه تنها به مجازات جرم کلاهبرداری و جریمه نقدی محکوم می‌گردد بلکه مجبور به ردِ مال تصرف شده نیز خواهد شد. گاها، کلاهبردار بعد از تصرف مال به فروش آن نیز اقدام می‌کند. شاید این سوال برایتان به وجود آید که ردِ مال می‌بایست نسبت به چه کسی صورت بگیرد؟ خریدار مال یا مالک اصلی مال؟
جالب است بدانید که اگر کلاهبردار بعد از تصرف مال به فروش آن مال اقدام کند، خریدار هم خواهد توانست شاکی پرونده شود و در مرجع قضایی مرتبط احقاق حق کند که در این شرایط مجرم موظف است مبلغ پرداخت شده از سوی خریدار را به او پس دهد و اصل مال را هم به مالک بازگرداند.
لازم به ذکر است که، اکر مال تصرف گردیده از سوی کلاهبردار مال غیرمنقول باشد و فروش یا انتقال آن از طریق سند عادی باشد و به سند رسمی ملک هم آسیبی وارد نشده باشد و همچنین، ملک هم از تصرف مالک بیرون نیامده باشد؛ حکم ردِ مال هم بدون معنی خواهد بود و صادر نمی‌شود.
مراحل محاسبه رد مال به نرخ روز
همانطور که در مطالب فوق بیان شد در رد مال، چنانچه عین مال موجود باشد می‌بایست عین مال رد گردد و در صورت از بین رفتن و اتلاف مال مثل آن می‌بایست برگردانده شود و در صورت در دسترس نبودن مثل آن می‌بایست قیمت مورد حکم رد گردد. بنابراین در اجرای حکم به این خاطر که موضوع تخصصی است و تعیین قیمت به نظر کارشناس نیازمند است، جهت محاسبه رد مال به قیمت روز می‌بایست یک کارشناس مرتبط با مال آن را بررسی کند.
یعنی چنانچه دستبند طلا در سال ۱۳۹۶ به سرقت رفته باشد و چند سال بعد یافت گردد، در این شرایط جهت پرداخت قیمت آن، یک شخص کارشناس در حوزه فروش طلا قیمت دستبند را با در نظر داشتن نرخ روز طلا و خصوصیات دستبند محاسبه نموده و سپس سارق موظف می‌باشد قیمت روز دسبتند را پرداخت نماید.
کلام آخر
هنگامی که مالی در مالکیت دیگری می‌باشد، به صورت غیر قانونی یا بدون رضایت شخص مورد تصرف غیر واقع گردد، می‌توان از متصرف غیر قانونی طرح شکایت نمود. قاضی در حکم خویش متصرف غیر قانونی را به رد مال محکوم خواهد کرد که با وجود در دسترس نبودن آن، قاضی حکم به رد مثل مال داده و یا به پرداخت قیمت آن بر حسب روز حکم می‌دهد.
چنانچه می‌خواهید درباره این موضوع اطلاعات بیشتری دریافت نمایید می‌توانید از طریق رزرو نوبت با مشاور حقوقی ارتباط برقرار کنید.
