حق مسکن و تعیین مسکن یکی از مسائلی است که بسیار در زندگی زناشویی اهمیت دارد. از همین جهت تصمیم داریم که در مطلب پیش رو با این حق و جزئیات آن که در این راه وکیل اصفهان بسیار کمک کرده است بیشتر آشنا شویم.
به موجب ماده ۱۰۰۵ قانون مدنی اقامتگاه زنی که شوهر دارد همان اقامتگاهی به حساب می آید که شوهر در آن اقامت دارد. با این وجود زن می تواند در دو حالت اقامتگاه شخصی یا علیحده داشته باشد: اول در موردی که شوهر یک زن اقامتگاه معلومی نداشته باشد و دوم در جایی که زن با اخذ اجازه از شوهر و یا محکمه این حق را داشته باشد که برای خود مسکن شخصی اختیار کند.
اما همانطور که در آغاز اشاره کردیم حق تعیین مسکن در رابطه زناشویی اهمیت فراوان دارد و به همین دلیل است که زوج ها غالباً در این مورد دچار اختلاف می شوند. زیرا تهیه مکانی برای زندگی خانواده، لازمه شروع زندگی مشترک است. بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، این مرد است که حق تعیین محل سکونت و زندگی را دارد، اما گاهی نیز ممکن است مرد این حق را در زمان عقد به زن بدهد.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
جزئیات مربوط به وضعیت حق مسکن
تأکید بر جزئیات حق مسکن زوجه ضروری است، زیرا بسیاری از قضات حق مسکن را با حق اقامت متفاوت می دانند. به عنوان مثال، باید بدانید که وقتی دختری اصفهانی است و در حین ازدواج اعلام می کند که فقط می خواهد در این شهر زندگی کند، قانون به او این حق را می دهد که در اصفهان زندگی کند.
این مورد نشان می دهد که این زن فقط اظهار دارد که در اصفهان زندگی کند و محله خاصی مد نظرش نیست. اما در برخی موارد این امکان وجود دارد که یک زن محله خاصی را برای زندگی انتخاب کند، در این صورت شما فقط باید در آن محله زندگی کنید.
بسیار مهم است که در قرارداد محل زندگی خود را مشخص کنید. بنابراین، باید بدانید که نه تنها دریافت حق مسکن مهم است، بلکه باید شهر محل سکونت یا محله ای را که می خواهید در آن زندگی کنید نیز مشخص شود.
لطفاً توجه داشته باشید که هنگام انتخاب شهر محل سکونت خود، باید اظهارات ارائه شده توسط قاضی را با دقت در نظر بگیرید. اگر حق مسکن دریافت کرده اید و می خواهید پس از ازدواج به خارج از کشور بروید، شکی نیست که قانون این امر را نمی پذیرد و شما باید این امر را همزمان با اخذ حق مسکن در نظر داشته باشید.
حق به چه معناست؟
اما وقتی می گوییم حق تعیین مسکن، بهتر است بدانیم اصلاً حق به چه معناست؟ وکیل طلاق در اصفهان در پاسخ می گوید: حق یعنی آن توانایی و امتیازی که قانون برای انسان در نظر گرفته است و انسان بدین وسیله می تواند نیاز های خود را رفع کند.
آنچه که در مقابل حق قرار دارد تکلیف و تعهد است. هر فردی باید به این نکته آگاه باشد که همانطوری که خود دارای حق است، دیگران نیز حق و حقوقی دارند که باید آن ها را محترم بشمارد، به این امر تعهد می گویند. پس نتیجه این می شود که هر کس در جامعه علاوه بر داشتن حق و حقوق تکالیف و تعهداتی نیز دارد.
تهیه مسکن تکلیف چه کسی است؟
آن طور که در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی مقرر شده است:« نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.»
از مفاد این ماده دریافتیم که مسکن نیز یکی از موارد نفقه است که مرد ملزم است تهیه کند که البته مسکن انتخاب شده از سوی مرد باید با جایگاه اجتماعی و شأن زن تناسب داشته باشد. وگرنه زوجه این امکان را دارد که در آن خانه سکونت نکند. واضح است که اگر زوج مسکنی که مناسب شأن زن نباشد تهیه نکند، باعث عسر و حرج زن شده که از موارد طلاق است.
اینکه مسکن در حد شأن زوجه باشد با درخواست تمکین از سوی زوج در محکمه ارتباط مستقیمی دارد، به این معنا که به منظور آن که حکم تمکین صادر شود و مرد بتواند از نتایج این حکم بهره مند شود، وظیفه دارد که آن منزلی که با جایگاه و شأن زن تناسب دارد را فراهم کند. در صورتی که حق تعیین مسکن بر عهده زوجه باشد یعنی او نیز این حق را دارا باشد، این امکان را دارد که به طور مستقل از دادگاه درخواست الزام شوهر به فراهم نمودن مسکن را کند شوهر نیز موظف می شود که منزل مستقل تهیه کند.
چه کسی محل سکونت را بر می گزیند؟
بهترین، عاقلانه ترین و اخلاقی ترین راه این است که زوجین با یکدیگر همفکری کرده و باهم تصمیم مشترکی برای محل سکونت خود بگیرند. اما چنانچه نتوانستند به توافق برسند به هر دلیلی، قانون مدنی وضعیت را روشن کرده است و تعیین آن را بر عهده زوج قرار داده است.
اختیار مسکن جداگانه برای زن
وکیل خانواده می گوید: در صورتی که برای زن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی وجود داشته باشد، این امکان را دارد که مسکن جداگانه اختیار کند.
عبارت فوق به این معناست که اگر زن با شوهر در یک منزل زندگی کند، و این سکونت مشترک باعث شود که برای زن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی وجود داشته باشد، حق تعیین مسکن به او داده می شود و از این طریق امکان داشتن مسکن جداگانه را خواهد داشت. چنانچه احتمال وقوع ضرر مزبور در دادگاه اثبات شود، دیگر دادگاه حکم بازگشت به منزل شوهر را نمی دهد و تا هر زمان که زن نتواند به آن منزل بازگردد، نفقه اش بر عهده شوهر است، که البته این مسئله در ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی نیز بیان شده است.
ضرب المثل پیشگیری بهتر از درمان است را همگی شنیده ایم، که در این مورد یعنی مسائل حقوقی نیز کاربرد دارد. به طور مثال در خصوص همین مورد چنانچه سطح دانش حقوقی افراد در جامعه افزایش یابد و تمامی مردم به حقوق خود آگاه باشند دیگر نمی توان به راحتی حقوق کسی را نادیده گرفت به خصوص زنان.
در ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی نیز عبارت «متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن» آمده است. که تاکید قانون گذار بر روی این نکته نشان می دهد که اگر زن از ورود ضرر و زیان بدنی یا مالی یا شرافتی ترس داشته باشد، برای او امکان پذیر است که از دادگاه برای اختیار کردن منزل شخصی با هزینه شوهر اجازه کسب کند و منزل مشترک با شوهرش را را ترک کند.
تعیین حق مسکن به عنوان شرط ضمن عقد نکاح
سوالی که وجود دارد این است که زن این امکان را دارد که در هنگام عقد یا در ضمن آن، بخواهد که مرد حق تعیین مسکن را به او بدهد؟
وکیل خانواده در اصفهان در پاسخ می گوید: اصل این است که اقامتگاه زن شوهردار را همسرش تعیین می کند و در ماده ۱۱۱۴ قنون مدنی نیز که به آن اشاره کردیم مقرر شده است.
با این وجود امکان پذیر است که در قالب شرط ضمن عقد برای تعیین مسکن درج شود که انتخاب محل سکونت با زوجه باشد، نه این که زوجه در منزلی جدا از شوهر زندگی کند.
استثنائاتی که برای قاعده حق مسکن وجود دارد
دفع ضرر
کمی بالا تر اشاره کردیم که در ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی آمده است که:« اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن علی حده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.»
قانون گذار در این ماده بر این فرض است که چنانچه سکونت داشتن زن در منزل شوهر ضرری برای او داشته باشد، در این حالت آن حکم قبلی که بر لزوم سکونت زن در منزل شوهر دلالت داشتن لغو می شود.
به عبارت دیگر با وجود آن که زن مکلف است در منزلی که شوهرش تهیه کرده داست، سکونت کند، لیکن در موردی که زندگی مشترک برای زن همراه با عسر و حرج و مشقت باشد و یا ترس ضرر بدنی، مالی و شرافتی داشته باشد، این حق را دارد که با استناد به این ماده و بر اساس «نفی ضرر»، مسکن جداگانه ای برای خود فراهم کند که البته اشاره کردیم که اگر وقوع ضرر برای محکمه ثابت شود، حکم به بازگشت زن به منزل شوهر نخواهد داد. این نکته را باید در نظر داشت که این زندگی جداگانه داشتن موجب نخواهد شد که زن حق نفقه گرفتن خود را از دست بدهد، بلکه مرد همچنان موظف است نفقه بپردازد.
شرط ضمن عقد
به نقل از بهترین وکیل در اصفهان این امکان وجود دارد که این حق یعنی حق تعیین مسکن را در شروط ضمن عقد درج و به این روش آن را به زن انتقال داد. که البته این راه فایده های فراوانی دارد. در نتیجه خوب است که در خصوص شیوه ی انتقال این حق به زن صحبت شود. این حق از دو راه به زن انتقال می یابد: اول ضمن عقد نکاح و دوم بعد از عقد.
به دیگر سخن هم ممکن است که حق تعیین ضمن عقد نکاح، و هم ممکن است پس از عقد نکاح به زن منتقل شود و به موجب این شرط دیگر حق تعیین مسکن از شوهر سلب شده و به زن داده شود. این نکته را نیز باید در نظر داشت که پس از آن که این حق به زن منتقل شد، لازم است منزلی را برگزیند که با وضع اجتماعی شوهر و شأن و مرتبه اجتماعی خودش تناسب داشته باشد.
پس می توانیم بگوییم که زمانی زن ملزم است در منزل شوهر سکونت داشته باشد که حق تعیین مسکن از سوی شوهر به او داده نشده باشد، وگرنه هر منزلی را که زن مشخص کند، باید شوهر آن را به منظور سکونت زن فراهم کند.
