هزینه دادرسی بر عهده چه کسی است؟

هر شخصی به این منظور که در مراجع قضایی دعوی یا شکایتی را اقامه کند، می‌بایست هزینه‌ای با عنوان هزینه‌های دادرسی را پرداخت کند. هزینه دادرسی به مبلغی گفته می‌شود که هر شخص به منظور طرح شکایت در مراجع قضایی و دادگستری موظف به پرداخت آن می‌باشد. به صورت کلی شاکی ملزم به پرداخت هزینه‌های شکایت کیفری خواهد بود. اما قوه قضاییه هزینه انتشار آگهی، ایاب و ذهاب گواهان، حق‏ الزحمه کارشناسان، مترجمان و پزشکان و دیگر افرادی که به صلاحدید. مقام قضائی احضار می‌گردند را پرداخت می‌کند.

در ابتدای هر سال جدول مرتبط با مبلغ هزینه دادرسی  اعلام می‌گردد. و اشخاص این امکان را دارند که با مراجعه به آن از تعرفه‌های قضایی اطلاع پیدا کنند. لیکن با وجود این سامانه قضایی کشور تمهیداتی مورد پیش‌بینی قرار داده است تا اشخاص قادر به محاسبه هزینه دادرسی خود به صورت آنلاین بوده و اقدام نمایند.
وکیل پایه یک دادگستری در اصفهان در این مطلب به بررسی مسئول پرداخت هزینه دادرسی و مواردی که شاکی مسئول پرداخت هزینه دادرسی است و همچنین پرداخت هزینه‌ها از سمت قوه قضاییه خواهد پرداخت. تا انتهای این مطلب همراه ما باشید و اگر سوال یا نظری دارید حتما در بخش نظرات برای ما بنویسید.

هزینه دادرسی شامل چه مواردی می‌شود؟

۱٫ هزینه برگ دادخواست:

سالانه به مبلغ ۲۰۰۰۰ ریال مقطوع به طور ثابت است.

۲٫ هزینه دادخواست:

به منظور هر دادخواستی صرف نظر از تعداد نسخه (دادخواست می‌بایست یک به علاوه خوانندگان باشد) و این مورد که صفحات آن چقدر است و شکایتی که مطرح گردیده است مالی یا غیرمالی می‌باشد و اینکه شکایت در چه مرحله‌ای از رسیدگی است به صورت تمبر، رقم ثابتی تحت عنوان هزینه دادخواست اخذ که به آن پیوست می‌گردد.

۳٫ هزینه تطبیق اوراق و ضمائم با اصل آنها:

(برخورد برابر با اصل بودن مدارک و مستندات دعوا و ضمیمه هایی همچون وکالت نامه و…)، به منظور هر برگ تطبیق داده شده به صورت جداگانه ۳۰۰۰۰ تمبر الصاق و باطل می‌گردد.

۴٫ هزینه دادرسی به معنای اخص:

در شرایطی که شوایت مالی یا غیر مالی باشد، مقطع و مرحله طرح شکایت و نیز موضوع یا ماهیت شکایت نحوه محاسبه و هزینه دادرسی متفاوت خواهد بود. جهت تبیین دعوای مالی و غیرمالی ضروری است تا هر کدام به ساده‌ترین صورت تعریف و توضیح داده شود.
دعاوی غیر مالی به دو گروه دعوا تقسیم‌بندی می‌گردند. دسته نخست دعاوی غیرمالی ذاتی بوده که طرح آنها تاثیر مستقیمی بر امور غیر مادی اعم از دعوای حضانت دارد. گروه دوم، دعاوی غیرمالی اعتباری می‌باشد. به این معنی که دعاویی دارای ماهیت مالی بوده ولی قانون‌گذار به تشخیص خود آنها را غیرمالی معرفی می‌کند، همچون دعوای موجر و مستاجر تا موقعی که مورد اختلاف اجاره‌بها نباشد.

ساده‌ترین تعریف دعوای مالی این می‌باشد که اثبات ادعا در یک شکایت تأثیر مالی مستقیم دارد.

پاره‌ای از دعاوی غیر مالی همچون دعوای اثبات اصل ازدواج ممکن است آثار مالی بسیار سنگینی اعم از برقراری رابطه توارث یا برقراری حق بر نفقه و… به دنبال داشته باشد ولی لازم به توضیح است که این عواقب مالی زیر شاخه‌ای از تشکیل رابطه زوجیت بوده و زوجیت تحت عنوان تاثیر مستقیم و اصلی در چنین شکایتی شناخته می‌شود.

هزینه دادرسی چطور محاسبه می‌شود؟

هزینه دادرسی در دعاوی مالی و غیرمالی متفاوت است. در ادامه هر دو را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

هزینه دادرسی دعاوی غیرمالی:

در دعاوی غیر مالی اعم از غیرمالی ذاتی و غیرمالی اعتباری تمامی هزینه‌های دادرسی مقطوع و ثابت بوده و میزان هزینه دادرسی تفاوتی در مرجع طرح شکایت همچون دادگاه بدوی، دادگاه تجدید نظر یا دیوان عالی کشور ندارد.

هزینه دادرسی دعاوی مالی:

• هزینه دادرسی دعوای مالی در رابطه با اموال غیرمنقول: در صورتی که شکایت در رابطه با اموال غیر منقول باشد، هزینه دادرسی بر حسب ارزش معاملاتی ملک در منطقه همچون خلع ید از اموال غیرمنقول محاسبه و اخذ می‌گردد.
• هزینه دادرسی دعوای مالی در رابطه با اموال منقول: تسلیم خواسته از جانب خواهان، ملاک در این موارد جهت محاسبه هزینه دادرسی است. به بیانی بهتر بررسی ارزش خواسته از جانب خواهان در دادخواست. لازم به ذکر است که بررسی خواسته در رابطه با مطالبه وجه نقد بی‌معنا بوده و ملاک همان وجه نقد خواهد بود.

پرداخت هزینه دادرسی بر عهده کیست؟

در جواب این سوال که پرداخت هزینه دادرسی بر عهده کیست بایستی بگوییم به موجب ماده ۵۵۹ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می‌بایست هزینه شکایت کیفری را بر اساس قانون آماده کند. از این رو پرداخت هزینه‌های شکایت کیفری برعهده شاکی خواهد بود. مدعی خصوصی نیز که به تبع امر کیفری مطالبه خسارت می‌کند، می‌بایست بر اساس مقررات مربوط به امور مدنی هزینه‌های دادرسی را پرداخت کند.

در صورتی که شاکی قادر به پرداخت هزینه شکایت نباشد و در حقیقت ناتوان در پرداخت هزینه‌ها باشد، به صلاحدید دادستان یا دادگاهی که به پرونده رسیدگی می‌کند معاف از پرداخت هزینه شکایت خواهد شد و هر موقع شاکی خصوصی معسر از پرداخت هزینه دادرسی باشد، دادگاه حق دارد وی را از پرداخت به منظور موضوع مورد ادعا به صورت موقت معاف کند.

در حقیقت قانون‌گذار دلیل این مسئله را رسیدگی فوری به موضوعات کیفری دانسته و از این رو نمی‌توان رسیدگی به موضوع کیفری را به خاطر عدم پرداخت از طرف مدعی خصوصی به تعویق انداخت.  

مواردی که پرداخت هزینه دادرسی برعهده شاکی است

مواردی که پرداخت هزینه دادرسی بر عهده شاکی است می‌بایست شاکی اصولا هزینه‌های شکایت کیفری را بر حسب قانون پرداخت کند ولی در صورتی که شاکی قادر به پرداخت هزینه‌های شکایت نباشد به صلاحدید دادستان و یا دادگاهی که به پرونده رسیدگی می‌کند معاف از  هزینه شکایت خواهد شد. رسیدگی به موضوع کیفری را نمی‌توان به دلیل عدم پرداخت هزینه دادرسی از جانب شاکی خصوصی به تعویق انداخت.

ولی شرایط و چگونگی اخذ را قانون‌گذار در ماده ۵۵۹ قانون آیین دادرسی کیفری مورد پیش بینی قرار داده است. که قاضی اجرای احکام می‌بایست هزینه‌های دادرسی را بعد از صدور حکم یا زمان اجرای حکم از محل محکوم به استیفا کند. به عنوان مثال چنانچه شخصی علیه دیگری به جرم سرقت طرح شکایت کند، قاضی اجرای احکام می‌بایست. را پس از صدور رای و یا از مال مورد سرقت که دادگاه ضبط نموده تا به شخص شاکی بازگرداند دریافت نماید. پس اخذ هزینه دادرسی از شخص شاکی یا بعد از صدور رای  می‌باشد و یا ضمن اجرای حکم است. 

پرداخت هزینه‌ها از سوی قوه قضاییه

به منظور آگاهی از پرداخت هزینه‌هایی که از طرف قوه قضاییه پرداخت می‌گردد ابتدا لازم است. بدانید که به صورت کلی هزینه دعاوی کیفری نسبت به دعاوی مدنی بسیار کمتر بوده و بیشتر هزینه‌ها را قوه قضایی پرداخت می‌کند اعم از هزینه نشر آگهی، ایاب و ذهاب گواهان، حق‏‌الزحمه کارشناسان رسمی دادگستری، مترجمان و پزشکان و دیگر افرادی که به صلاحدید مقام قضائی احضار می‌گردند جز اینکه این اقدامات به تقاضای شاکی باشد که ملزم به پرداخت این هزینه‌ها می‌باشد.

از این رو در صورت تقاضای موارد مزبور از طرف شاکی ترتیب پرداخت از قرار ذیل است:

•  شاکی می‌بایست هزینه مشخص را طبق مقررات و تعرفه‌های مربوط در مهلت مقرر بپردازد.
•  چنانچه شاکی از پرداخت آنها خودداری کند هزینه مزبور از اعتبارات مرتبط با قوه قضاییه پرداخت می‌گردد و مراتب به سمع دادستان می‌رسد تا به حکم او از طریق اجرای احکام مدنی با توقیف و فروش اموال شاکی با رعایت مستثنیات دین معادل هزینه پرداخت شده وصول و به حساب خزانه داری کل وازیر گردد. 
•  چنانچه به صلاحدید مقام قضایی شاکی توانایی پرداخت را نداشته باشد هزینه مذکور از اعتبارات قوه قضاییه پرداخت خواهد شد.

کلام پایانی

به موجب ماده ۵۵۹ قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می‌بایست هزینه شکایت کیفری را بر اساس قانون آماده کند. از این رو پرداخت هزینه‌های شکایت کیفری برعهده شاکی خواهد بود. مدعی خصوصی نیز که به تبع امر کیفری مطالبه خسارت می‌کند، می‌بایست بر اساس مقررات مربوط به امور مدنی هزینه‌های دادرسی را پرداخت کند.

در صورتی که شاکی قادر به پرداخت هزینه شکایت نباشد و در حقیقت ناتوان در پرداخت هزینه‌ها باشد، به صلاحدید دادستان یا دادگاهی که به پرونده رسیدگی می‌کند معاف از پرداخت هزینه شکایت خواهد شد و هر موقع شاکی خصوصی معسر از پرداخت هزینه دادرسی باشد، دادگاه حق دارد وی را از پرداخت هزینه دادرسی به منظور موضوع مورد ادعا به صورت موقت معاف کند. 

سوالات متداول