زن در چه صورتی مستحق مهرالمثل است: برخی مواقع به جای اینکه مهریه زوجه در حین عقد ازدواج تعیین گردد (مهر المسمی)، او مستحق مهریه‌ای می‌باشد که به آن مهرالمثل گفته می‌شود.
از جمله اصلی‌ترین حقوق مالی خانم‌ها که بر اساس عقد ازدواج به ایشان تعلق خواهد گرفت، مهریه می‌باشد که در حال حاضر علی‌رغم اینکه احکام قانونی مهریه مورد توجه است، تعیین و میزان مهریه نیز تا حد بسیاری زیر پرتو قانون و عادات نقاط گوناگون کشور می‌باشد.
با این وجود، نکته مهمی که در خصوص مهریه زن وجود دارد، این است که جدای از تصور اغلب افراد مبنی بر ضرورت تعیین مهریه موقع عقد ازدواج، می‌بایست چنین گفت که تعیین مهریه شرط الزامی به‌منظور صحت عقد ازدواج نمی‌باشد. به بیانی دیگر، این موضوع که زن و مرد ضمن عقد ازدواج مهریه ای مشخص نکنند امکان پذیر است و همچنین می‌توانند تعیین مهریه را به بعد از عقد موکول کنند.
وکیل مهریه در اصفهان قصد دارد در ادامه این مقاله به بررسی و توضیح مهر المثل زن چیست بپردازد و همچنین موارد تعیین مهر المثل بر حسب قانون مدنی را مورد بررسی قرار دهد. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه شوید.
فهرست موضوعات ( برای مطالعه هر عنوان روی آن کلیک کنید)
مهریه چیست؟
مهریه مال معینی می‌باشد که از ارزش مالی برخوردار بوده و ضمن عقد ازدواج از جانب زوج به زوجه تعلق می‌گیرد و برخی مواقع امکان دارد به جای مال، انجام عملی به سود زوجه باشد؛ اعم از تعهد زوج به آموزش قرآن به زوجه و یا رفتن به سفر حج.
نکته قابل توجهی که در رابطه با تعیین مهریه در زمان عقد وجود دارد این می‌باشد که تعیین آن در موقع عقد دائم الزامی نیست. یعنی امکان دارد شرط به تعیین نکردن مهریه شود.
ازدواج دائم حتی در صورت عدم تعیین مهریه هم در قانون و هم در شرع صحیح می‌باشد و زوجیت محقق می‌گردد. در صورتی که در نکاح موقت شرط صحت عقد تعیین مهریه خواهد بود که در غیر این صورت عقد باطل می‌گردد. به این معنی که مهریه در ازدواج موقت جزو ارکان اساسی آن محسوب می‌شود.
مهر المثل زن چیست؟
بنابر گفته وکیل پایه یک دادگستری اصفهان: همانطور که در عرف مرسوم می‌باشد، زن و مرد ضمن عقد ازدواج مهریه را تعیین می‌نمایند که به این قسم از مهریه، مهر المسمی گفته می‌شود. با این وجود، بعضا مهریه زوجه بر اساس عقد ازدواج یا عقد نکاح توسط زوجین تعیین نشده است؛ بلکه بر اساس قانون و عادات گوناگون و نیز با در نظر گرفتن شرایط زوجه و شأن وی به جهت زیبایی، سن، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی و مواردی از این قبیل و با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی تعیین می‌گردد که به این نوع مهریه، مهر المثل می‌گویند.
در مورد اینکه مهرالمثل به چه معنا است؟ ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی بسیار مهم است که بر اساس آن، مهر المثل زوجه تعیین شده است. به موجب این ماده: «برای تعیین مهر المثل، باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.»
از این رو به موجب ماده مذکور می‌توان بیان داشت که اساس تعیین مهر المثل، موقعیت خانوادگی و دیگر صفات و ویژگی‌های زن است. با این حال این ویژگی‌ها و خصوصیات را با بستگان وی و نیز سایر افرادی که در موقعیت او می‌باشند، مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
برای مثال، چنانچه مهریه زوجه ضمن عقد ازدواج تعیین نشده باشد، این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهند که زوجه دارای چه میزان تحصیلات است، شأن و جایگاه اجتماعی و خانوادگی او چگونه می‌باشد و سایر بستگان، دوستان و آشنایان او که در این مرتبه و شأن فردی، خانوادگی و اجتماعی هستند، به طور معمول چه میزان مهریه را جهت عقد ازدواج تعیین می‌نمایند.
بنابراین همانطور که از نام مهرالمثل معلوم است، در چگونگی تعیین مهرالمثل امثال زنان اعم از دوستان و آشنایان او مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهند گرفت تا مبلغی به عنوان مهرالمثل مشخص شود و بدیهی است که تعیین مهرالمثل دارای جنبه عرفی و اجتماعی است.
بر اساس ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی، «اگر در نکاح دائم ، مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد ، نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین، بین آنها نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.»
بنابراین با در نظر گرفتن این ماده، از جمله موارد تعلق مهر المثل به زن این می‌باشد که ضمن عقد ازدواج، مهریه زوجه تعیین نشده باشد و یا شرط عدم مهریه شده است و پیش از آنکه مهریه تعیین گردد، زوجین با یکدیگر رابطه زناشویی داشته باشند؛ که در این صورت، زوجه مستحق دریافت مهرالمثل خواهد بود.
تعیین مهر المثل برای زوجه
در مطالب فوق به بررسی این موضوع که مهرالمثل زن چیست و مهرالمثل در حقوق به چه معنا است پرداخته شد و همانطور که بیان شد، مهرالمثل زوجه موقعی تعیین می‌گردد که ضمن عقد ازدواج، زوج و زوجه مهریه معلومی را میان خود توافق نکرده باشند. ولی سوال مهمی که در خصوص مهرالمثل زوجه مطرح می‌شود، این می‌باشد که تحت چه شرایطی اقدام به تعیین مهرالمثل برای زن می‌شود و عمدتا در چه مواردی تعیین مهرالمثل برای زن ضرورت پیدا می‌کند؟
مهر المثل چیست: وکیل خوب مهریه در پاسخ به این سوال که شرایط و موارد تعیین مهرالمثل چیست می‌گوید: در پاره‌ای از مواد قانون مدنی، شرایطی که در آن مهرالمثل مشخص می گردد، تعیین شده‌اند که این موارد برگرفته از فقه اسلامی می‌باشند که بعضی از مهم‌ترین موارد تعیین مهرالمثل برای زن به شرح زیر می‌باشد :
- در صورتی که زوج و زوجه پیش از عقد ازدواج به تعیین مهریه اقدام نکرده باشند و پیش از مشخص نمودن مهریه میان زوجین رابطه زناشویی برقرار شده باشد، برای زن مهرالمثل تعیین خواهد شد.
- در صورتی که توافق میان زوج و زوجه مبنی بر اینکه میزان مهریه چقدر می‌باشد، بنا به عللی باطل بوده باشد، میزان مهریه زوجه همان مهرالمثل او خواهد بود .
- در صورتی که عقد ازدواج میان زوج و زوجه باطل بوده باشد و میان زن و مرد نیز رابطه زناشویی برقرار شده باشد و زوجه نسبت به باطل بودن عقد ازدواج علم نداشته باشد، در این مورد نیز به زوجه مهرالمثل تعلق می‌گیرد.
با در نظر گرفتن موارد فوق، در می‌یابیم که تعیین مهرالمثل برای زوجه در شرایطی امکان پذیر می‌باشد که ضمن عقد ازدواج مهریه زوجه تعیین نشده باشد و نزدیکی میان زن و مرد رخ داده باشد که در این شرایط، زوجه مستحق دریافت مهرالمثل خواهد بود. در این مورد، زوجه به منظور تعیین میزان مهرالمثل خود قادر خواهد بود به دادگاه خانواده مراجعه نموده و به دادگاه دادخواست تعیین مهرالمثل تسلیم کند.
شرایط استحقاق مهر المثل
وکیل باتجربه و متخصص مهریه بیان می‌دارد: به موجب ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی، «در صورتی که مهرالمسمی (مقصود مهریه‌ای است که طرفین میزان و نوع آن را به طور مشخص چه حین عقد چه بعد از آن با توافق یکدیگر تعیین کرده باشند، البته لازم به توضیح است که این مهریه اگر مال باشد نمی تواند مال متعلق به دیگری باشد که در این صورت مثلِ آن مال و یا قیمت آن به عنوان مهریه مورد پذیرش قرار می گیرد مگر آن که آن دیگری رضایت دهد که مال متعلق به او به عنوان مهریه زوجین قرار گیرد.) مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد، در صورت اول و دوم مهر المثل به زن تعلق خواهد گرفت.»
به استناد ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی: «در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل است.» از این رو هر زمان عقد ازدواج باطل باشد و زوجه از باطل بودن عقد ازدواج بی اطلاع بوده و رابطه زناشویی نیز میان زن و مرد صورت گرفته باشد، به زوجه مهرالمثل تعلق خواهد گرفت.
سخن پایانی
در این نوشتار به توضیح در خصوص مهر المثل پرداخته شد و دانستید که برخلاف تصور عموم مردم ضمن ازدواج دائم تعیین نوع و میزان دقیق مهریه ضرورت ندارد. به این خاطر در پاره‌ای از موارد بدون تعیین دقیق میزان و نوع مهریه، ازدواج دائم جاری می‌گردد. در چنین موضوعاتی که نوع و میزان مهریه به توافق و رضایت دو طرف نرسیده باشد، زوجه استحقاق دریافت مهرالمثل را خواهد داشت. لازم به ذکر است که به منظور اجرای مهرالمثل وجود چند شرط الزامی است. یکی از این شرایط می‌توان به این نکته اشاره داشت که نبایستی مهریه مشخص شده باشد.
مضاف بر این جهن اجرای آن می‌بایست میان زوج و زوجه رابطه زناشویی به وقوع پیوسته باشد. پشت سر گذاشتن هر کدام از مراحل رسیدگی به اختلافات در زمینه خانوادگی و مسائل مربوط به تعیین مهریه و مهرالمثل، سختی‌های مخصوص خود را دارد، که نیازمند دانش و تخصص لازم در این حوزه است. برای سرعت بخشیدن به جریان رسیدگی به دعوای فوق، حتما از وکیل باتجربه و متخصص اصفهان مشاوره دریافت نمایید تا در وقت و هزینه خود صرفه‌جویی کنید.
